Powstanie Wielkopolskie

O Powstaniu

Było jedynym, zwycięskim zrywem narodowym w naszym kraju. Trwające między 27 grudnia 1918 r.
a 16 lutego 1919 r. Powstanie Wielkopolskie należy do najbardziej chwalebnych epizodów w dziejach polskiego oręża. Dobrze przygotowane, zrealizowane z determinacją oraz wielką ofiarnością, przyczyniło się do ukształtowania granicy zachodniej Rzeczpospolitej po ponad stuleciu niewoli. Jednocześnie oddziały powstańcze, przekształcone na początku stycznia 1919 r. w regularne Wojska Wielkopolskie
(Armię Wielkopolską) w istotny sposób zasiliły szeregi odradzającego się Wojska Polskiego, aktywnie uczestnicząc w działaniach zbrojnych w różnych częściach kraju przez kolejne blisko dwa lata.

Kalendarium

Bohaterowie tamtych dni

Wiktor Pniewski

Marian Przybył

Stanisław Taczak

Zbigniew Ostroróg-Gorzeński

Stanisław Kuliszak

Archiwalia

Przysięga Wojsk Wielkopolskich w Poznaniu (26 stycznia 1919 r.)

W drugiej połowie stycznia 1919 r. szala zwycięstwa w Powstaniu Wielkopolskim wyraźnie przechylała się na stronę polską. Niemal na wszystkich odcinkach frontu oddziały niemieckie zepchnięte zostały do defensywy. Strona powstańcza z tygodnia na tydzień rosła w siłę, a zryw spotkał się z pozytywnym odbiorem przez społeczność międzynarodową.

21 stycznia 1919 r., Rozkazem Numer 17 Dowództwa Głównego rozpoczęto ujednolicanie umundurowania Wojsk Wielkopolskich. Tego samego dnia zapisana została rota przysięgi, którą wybrane pododdziały, w imieniu całości sił polskich w byłym zaborze niemieckim wygłosić miały podczas planowanej, oficjalnej ceremonii. Miała ona miejsce w obecności tłumnie zgromadzonych mieszkańców na Placu Wilhelmowskim (dziś: Plac Wolności) w Poznaniu, w niedzielę, 26 stycznia 1919 r. Uczestniczył w nich 1. pułk Strzelców Wielkopolskich.

Zaprezentowane kadry, dokumentujące tę doniosłą chwilę wykonane zostały przez poznańskiego fotografa, Kazimierza Gregera i jego współpracowników. Część z nich opublikowana została na łamach „Kuriera Poznańskiego” i „Dziennika Poznańskiego” dwa dni po ceremonii. Zdjęcia pochodzą ze zbiorów Muzeum Powstańców Wielkopolskich w Lusowie.

Wielkopolska walcząca

Ciekawostki

1. Pierwszy dowódca Powstania Wielkopolskiego – major Stanisław Taczak zrezygnował z tego stanowiska 16 stycznia 1919 r. Powodem był zbyt niski stopień wojskowy oraz, nieoficjalnie, przyzwolenie na organizację w szeregach Armii Wielkopolskiej rad żołnierskich.

2. Dowodzący Armią Wielkopolską Józef Dowbor-Muśnicki był generałem armii carskiej i dowódcą I Korpusu Polskiego w Rosji. W chwili objęcia komendy nad powstaniem zaordynował przeniesienie do Poznania szerokiego grona oficerów służących z nim niegdyś na froncie wschodnim Wielkiej Wojny.

3. W związku z brakiem stosownych regulaminów w języku polskim, w szeregach Armii Wielkopolskiej, praktycznie do końca jej istnienia obowiązywały komendy niemieckie. Były one zrozumiałe dla większości żołnierzy choćby ze względu na przymusową służbę w oddziałach cesarskich podczas I wojny światowej.

4. Łupy zdobyte przez powstańców po zajęciu Stacji Lotniczej Ławica, pod względem wartości finansowej plasują się w ścisłej czołówce wszystkich, pozyskanych przez naszych przodków w tysiącletniej historii oręża polskiego. Porównuje się je do skarbów, jakie przywiózł do kraju król Jan III Sobieski po zwycięstwie nad Turkami pod Wiedniem w 1863 r.

5. Ustalona 21 stycznia 1919 r. rota przysięgi Armii Wielkopolskiej wywołała sprzeciw części polityków w Warszawie. W treści zawarto deklarację wierności nie władzom krajowym lecz formalnie nadzorującej powstanie Naczelnej Radzie Ludowej w Poznaniu.

6. Wiosną 1919 r. w Poznaniu rozpoczęto formowanie pierwszych w historii Wojska Polskiego oddziałów balonowych. Jednym z orędowników ich tworzenia był sam generał Józef Dowbor-Muśnicki. Zalążki takiej formacji powstały jeszcze gdy dowodził I Korpusem Polskim w Rosji.

7. Armia Wielkopolska do końca swego istnienia zachowała ewidentną odrębność w zakresie umundurowania oraz oznaczeń stopni wojskowych. Ubiory wojskowe szyto z sukna w niemieckim kolorze Feldgrau (szara zieleń) a symbole rang umieszczano na mankietach a nie, jak w Wojsku Polskim, naramiennikach.

8. Przyjęty jako symbol Powstania Wielkopolskiego orzeł nawiązywał kształtem do wizerunku z XVIII w. W praktyce występowało kilka jego odmian, różniących się detalami. Wynikało to z faktu stworzenia wzorców lokalnych, nawiązujących do biżuterii patriotycznej okresu zaborów i adaptowanych później regionalnie, także w szeregach wojskowych.

9. Powstanie Wielkopolskie jest jedynym zwycięskim zrywem narodowym w historii naszego kraju. W samym Poznańskim było trzecim wystąpieniem zbrojnym przeciwko władzom pruskim po nieudanych próbach uzyskania suwerenności w 1846 i 1848 r.

10. W 2021 r. po raz pierwszy obchodzony jest Narodowy Dzień Zwycięskiego Powstania Wielkopolskiego, będący świętem państwowym oraz dniem wolnym od pracy. Jego ustanowienie to efekt oddolnej inicjatywy Wielkopolan popartej przez prezydenta RP Andrzeja Dudę.

Upamiętnienie Powstania Wielkopolskiego

Rajd Śladami Skautów

Upamiętnienie w Gminie Sianów

Wideoteka